Onderzoeksproject "Resolutie-Metissen"
Wat doen we? Enkele vragen
-
Opzoeken van afstamming
1. Hoe kan u een aanvraag indienen ?
U vindt de stappen in de procedure op de pagina "Een aanvraag indienen".
- Er is een aanvraagformulier beschikbaar.
Dankzij dit formulier kunnen we de informatiegaring optimaliseren. Het is niet verplicht om alle velden in te vullen. Door een breed scala aan gegevens in te zamelen vergroten we de kansen om relevante archiefdossiers te kunnen identificeren. U kan het ons het ingevulde formulier toesturen of ons contacteren om het in de leeszaal in te vullen.
- Het is wel belangrijk dat u ons toestemming geeft om opzoekingen te doen, uw gegevens te bewaren en u te contacteren als we antwoorden vinden op uw vragen. Daarom vragen we systematisch om een onderzoekstoelating in te vullen en te ondertekenen.
- Aarzel niet om het projectteam te contacteren via e-mail : metis@arch.be.
In een eerste stadium krijgt u een ontvangstbewijs. Van zodra we relevante documenten hebben geïdentificeerd nemen we opnieuw contact met u op via mail.
Het opzoeken van afstamming is een werk van lange adem dat een ingewikkeld en soms lang onderzoek vereist. Het kan zijn dat we in een eerste stadium geen gegevens vinden die u aanbelangen. Alle onderzoeksvragen die toekomen bij het project blijven open behalve indien expliciet wordt gevraagd om het dossier af te sluiten. In een tweede fase kan dus nog archief worden geïdentificeerd. We doen regelmatig nazicht voor vragen die nog lopen. Indien we nieuwe bronnen vinden nemen we opnieuw contact op.
2. Wie kan een aanvraag indienen ?
Metissen geboren tijdens de kolonisatie of aan het begin van de onafhankelijkheid, die werden overgeplaatst naar België of in Midden-Afrika bleven na de onafhankelijkheid, hun nakomelingen of hun familie kunnen bij het team een aanvraag indienen.
De belangrijkste archiefbestanden in verband met het onderzoeksproject “Resolutie Metissen” bevatten voornamelijk documenten uit de koloniale tijd die werden gevormd door administraties in België en Afrika, door privéorganisaties (verenigingen) en archief betreffende de activiteiten van religieuze missies.
Deze documentaire context sluit niet uit dat ook onderzoek kan gedaan worden naar personen die na de onafhankelijkheid zijn geboren, maar de mogelijkheden daartoe zijn beperkt. Indien we niet in staat zijn een vraag te beantwoorden stellen we bijkomende onderzoekspistes voor en wordt de vraag desgevallend en mits uw akkoord doorgespeeld aan andere organismen.
3. Welke gegevens communiceren we ?
Het projectteam verbindt zich ertoe om aan de metissen en hun rechthebbenden die een aanvraag hebben ingediend om opzoekingen te doen naar hun afstamming – indien ze bestaan – de referenties mee te delen van de dossiers die hen aanbelangen evenals de plaats waar deze worden bewaard.
We bereiden de relevante dossiers voor om te worden geraadpleegd in de leeszaal, en indien dat niet mogelijk is, maken we digitale kopieën die per mail worden overgemaakt.
Het archief dat we identificeren kan bestaan uit individuele dossiers van metissen (opgesteld door voogdijcommissies, plaatselijke besturen of verenigingen), personeelsdossiers van het koloniaal bestuur of van kolonisten bestemd voor de ouders, of zogeheten “contextuele” dossiers met relevantie informatie voor het onderzoek (verslagen over scholen en missies, briefwisseling, enz.).
Metissen hadden tijdens de koloniale periode geen apart statuut dat wettelijk was bepaald. Er bestaat geen documentatiebestand waarin alle informatie over de metissen werd gecentraliseerd voor heel de koloniale periode en voor de drie territoria. Bovendien hadden niet alle personen een individueel dossier. Wanneer we dus géén dossier kunnen identificeren kan dit te wijten zijn aan het feit dat er destijds nooit een dossier werd gevormd, dat het beschadigd werd en vervolgens verloren ging of dat het tot op heden nog niet werd geïdentificeerd.
Voor meer verduidelijking verwijzen we graag naar de "zoekwijzer" die lijsten geeft van de collecties die op heden werden geïdentificeerd, met de adressen van de instellingen waar ze worden bewaard, enz. Deze handige gids kan worden gedownload via de pagina "Documentatie" van de website.
4. Welke gegevens kan u inkijken ?
Mits ondertekening van een onderzoeksverklaring heeft u meer bepaald toegang tot:
-
Individuele dossiers die over u gaan
-
Individuele dossiers van derde personen die zijn overleden
-
Alle archiefstukken die ouder zijn dan 30 jaar en vrij raadpleegbaar zijn
-
Individuele dossiers van derde personen die nog in leven zijn en normaal niet vrij mogen worden geraadpleegd omwille van wettelijke beperkingen die bijvoorbeeld verband houden met de bescherming van de privacy en van persoonsgegevens, wanneer het gaat over de raadpleging van gegevens “met het oog op het opnieuw samenstellen van gezinnen waarvan de leden tot een scheiding werden gedwongen” (de wet van 2023 en de uitleg van het project).
In alle andere gevallen zal een schriftelijke toestemming nodig zijn van de personen van wie u het dossier wenst in te kijken.
De raadpleging van archiefdossiers die persoonsgegevens bevatten wordt geregeld door de wet van 30 juli 2018 die de Europese Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) omzet in Belgisch recht.
5. Vertrouwelijkheid: Wat doen we met de gegevens die u ons bezorgt ?
Bij het voeren van onderzoek naar afstamming moeten we de wetgeving op de privacy en de verwerking van persoonsgegevens respecteren.
De inlichtingen die u ons meedeelt met het onderzoeksformulier en de mails die u ons stuurt worden in alle vertrouwelijkheid behandeld. Die informatie wordt gebruikt om opzoekingen te kunnen doen en ze wordt opgetekend in het register met aanvragen dat enkel intern wordt gebruikt door het team bij het Rijksarchief.
Voor bepaalde opzoekingen worden ons persoonlijke documenten (foto’s, briefwisseling) toevertrouwd die worden opgenomen in het archiefcorpus dat moet dienen voor het lopend wetenschappelijk onderzoek, of het gebeurt dat mensen een mondelinge getuigenis willen afleggen. In dit geval wordt een uitdrukkelijk akkoord afgesloten om die gegevens te gebruiken voor het onderzoek.
6. Kan u rekenen op ondersteuning tijdens de procedure ?
Het raadplegen van documenten over uw verleden kan een zeer emotioneel beladen en potentieel zenuwslopend proces zijn. Wij hebben vooral wetenschappelijke expertise in de disciplines geschiedenis en archiefwetenschap. Het bieden van psychologische hulp tijdens iemands zoektocht naar een persoonlijke geschiedenis behoort niet tot onze vaardigheden en we hebben er bovendien de middelen niet voor. We waken er natuurlijk over om uw vragen zo menselijk mogelijk te behandelen, met bijzondere aandacht voor de contextualisering van de archiefdossiers en voor duiding – voor zover we daar de bevoegdheid en de kennis voor hebben – over de inhoud ervan. U blijft altijd vrij om te kiezen voor het autonoom raadplegen van de dossiers die u aanbelangen, zonder begeleiding.
Indien u psychosociale begeleiding wenst bij de zoektocht naar uw afstamming kunnen we u in Vlaanderen doorverwijzen naar het Afstammingscentrum. Dit centrum ondersteunt mensen die (nationaal en internationaal ) geadopteerd werden, donorkinderen en ook metissen die ontheemd werden of in een tehuis geplaatst.
Aan Franstalige zijde van het land bestaat dergelijke organisatie tot op heden niet; maar het ACC-Direction de l’Adoption heeft wel de bevoegdheid om mensen die wettelijk geadopteerd werden te begeleiden tijdens de zoektocht naar hun afstamming. De dienst kan voor de Franstalige metissen die geadopteerd werden ondersteuning bieden.
Het adoptiecentrum Thérèse Wante is eveneens gemachtigd om personen bij te staan die door bemiddeling van het centrum werden geadopteerd. De dienst biedt psychologische ondersteuning en beschikt over een dienst voor afstammingsonderzoek. Ook tot deze dienst kan u zich dus richten.
U vindt de contactgegevens van al deze verenigingen op ons bladzijde Documentatie.
7. Zijn we bestuurlijk en juridisch bevoegd ?
Neen. De opdracht van het projectteam is uitsluitend wetenschappelijk van aard, hoewel we steeds rekening houden met het menselijk aspect van de lotgevallen van de metissen. Wij zijn niet gemachtigd of bevoegd om kwesties te behandelen met betrekking tot mogelijke naturalisaties, financiële herstelbetalingen, compensaties of schadeloosstellingen te behandelen.
-
Historische studie
1. Welke gegevens verzamelen we ?
Ons doel is om uit verschillende archiefcollecties alle individuele en algemene dossiers te catalogiseren die ons toelaten om de individuele en collectieve levenslopen van de Belgische koloniale metissen in kaart te brengen. Daarnaast verzamelen we gegevens over de verschillende actoren die een rol gespeeld hebben bij het uitvoeren van de segregatie: missies en religieuze congregaties, adoptienetwerken, administratieve instellingen in België en Afrika, weeshuizen, tehuizen, enz.
De voornaamste archieven waarop we momenteel werken zijn het “Afrika-archief”, dit wil zeggen archief dat werd gevormd door de verschillende onderdelen van het koloniaal bestuur in België en in Midden-Afrika, archief van verenigingen (zoals de Association pour la Protection/promotion des Mulâtres), archief van de burgerlijke stand, archief van religieuze congregaties en van scholen die metissen omkaderden. Het onderzoek gebeurt zowel in Europa (België, Frankrijk, Rome) als in Midden-Afrika (Burundi, Democratische Republiek Congo, Rwanda), en dit in het kader van zendingen voor opzoekingen ter plaatse. In de context van het project verzamelt het onderzoek ook mondelinge getuigenissen van metissen van de eerste, tweede en derde generatie en van andere actoren in dit deel van de geschiedenis.
Indien u archief dat in uw bezit is wil delen of een getuigenis wil afleggen kan u ons schrijven per mail aan : metis@arch.be.
We danken u bij voorbaat hartelijk en we verzekeren u dat de gedeelde informatie professioneel en vertrouwelijk zal worden behandeld.
2. Over wie gaat het lopend onderzoek ?
Met de term “metissen die uit de kolonisatie zijn voortgekomen” (of “koloniale metissen”, een term waarmee sommige leden van de metissenverenigingen naar zichzelf verwijzen) doelen we op elke persoon die tijdens de periode van de Belgische koloniale overheersing in Midden-Afrika geboren is uit een relatie tussen een witte Europese ouder en een zwarte Afrikaanse ouder. De overgrote meerderheid van deze metissen is geboren uit een relatie tussen een witte Europese vader en een zwarte Afrikaanse moeder.
We pakken ons onderzoek op een alomvattende en een inclusieve manier aan. Uiteraard sporen we dossiers op van metissen die rond de onafhankelijkheid naar België gebracht werden, maar we zoeken ook naar archief over metissen die in Afrika bleven, of over hen die voor of na de onafhankelijkheidsperiode buiten Afrika geplaatst werden. Deze alomvattende en inclusieve aanpak, waarbij we zoveel mogelijk bronnen over de metissen geboren tijdens de Belgische kolonisatie doorlichten, is de beste manier om de denkkaders te vatten die het koloniaal beleid – waaronder het verplicht overbrengen van metissen vanuit Afrika naar andere oorden – mogelijk maakten.
We benadrukken echter dat niet alle gevallen even goed gedocumenteerd zijn. Dit is een gevolg van de diversiteit aan actoren die bij de uitvoer van het koloniaal beleid betrokken waren en van wie het archief niet allemaal gelokaliseerd of toegankelijk is. In een aantal gevallen is er eenvoudigweg geen archief, omdat het niet gevormd of bewaard werd.
3. Welke periodes en gebieden bestudeert het lopend onderzoek ?
De historische studie behandelt de koloniale periode (1885-1962), voor alle gebieden die onder Belgische koloniaal bestuur vielen (het huidige Congo, Rwanda en Burundi). Ze wijst ook op de continuïteit tussen de koloniale en de postkoloniale periode voor wat betreft de levensloop van de metissen en de langetermijngevolgen van het koloniaal beleid.
Het onderzoek maakt ook gebruik van bestaande studies over kinderen geboren uit interraciale relaties in andere koloniale imperia, en dit vanuit een vergelijkende aanpak.